Podstawowe informacje
Miejscowość
Poznachowice Górne
Województwo
małopolskie
Powiat
myślenicki
Gmina
Raciechowice
Obszar AZP
107-58
Nr stanowiska w miejscowości
1
Nr stanowiska na obszarze
7
Forma terenowa
wzgórze
Pokrycie terenu
las
Chronologia
XII-XIII w.
Cechy
Forma
Stan zachowania
Powierzchnia całości
dwuczłonowe
-
1,5
Znaleziska

Fragmenty naczyń wczesnośredniowiecznych, które są jedynym kryterium datowania obwałowań grodziska.

W trakcie badań odkryto również pewną liczbę fragmentów naczyń kultury łużyckiej z okresu halsztackiego oraz liczną serię ceramiki z okresu lateńskiego, przez prowadzących wykopaliska archeologów trafnie przyporządkowaną do grupy tynieckiej.

Opis

Grodzisko położone jest na szczycie góry Grodzisko (623 m n.p.m.) w paśmie Ciecienia. Wyniesione jest ono prawie 300 m ponad poziom doliny Stradomki (od strony E) i Krzyworzeki (od strony W). Zbocza wzgórza są strome, jedynie od strony SE do szczytu wzgórza, na którym położone jest grodzisko, przylega bardzo wąski grzbiet, łączący się z następną wyniosłością. Grodzisko jest założeniem dwuczłonowym. Główny człon grodziska zajmuje wypłaszczenie szczytowe wzgórza i górne partie stoków. Obszar otoczony jest pojedynczą linią wału na planie pięciokąta, którego „ostrze” skierowane jest ku SE (w kierunku wąskiego garbu). Jego wymiary wynoszą 120 x 80 m. Wał otaczający tę część grodziska zachował się do wysokości 2 m (od strony wewnętrznej), jego szerokość u podstawy wynosi 10 m. W części wału N i przy narożniku SW widoczne są wyraźne przerwy, być może któraś z nich to pozostałość pierwotnej bramy. W obrębie głównego członu grodziska wyraźnie wyodrębnia się mniejsze wypłaszczenie szczytowe, którego kształt zbliżony jest do owalu o wymiarach 40 x 30 m. Przekrój przy krawędzi S plateau ujawnił ślady jakiejś spalonej konstrukcji drewniano-ziemnej (być może była to pozostałość kolejnego, „wewnętrznego” wału, otaczającego najwyższą część grodu). Od strony NW do głównego członu grodziska przylega podgrodzie na planie regularnego czworoboku o wymiarach 122 x 55 m, otoczone pojedynczą linią wału. Wał ten ma wysokość 1,5 – 2 m, jego szerokość dochodzi do 3 m. W środkowej partii odcinka NE wału znajduje się „furtka” – pierwotne wejście na teren podgrodzia. W odległości 12 m od narożnika NE wału głównego członu grodziska, na wąskim grzbiecie górskim, ulokowany jest poprzecznie do linii garbu podkowiasty wał. Kolejny podkowiasty odcinek wału znajduje się na tym samym grzbiecie, w odległości 55 m od poprzedniego. Szerokość obu wałów wynosi 3 m, wysokość do 1 m. Powierzchnia całości założenia wynosi nieco ponad 1,5 ha.

Przekroje przez wał głównego członu grodziska, domniemany wał małego plateau w centralnej partii głównego członu grodziska, wał podgrodzia i pierwszy wał na grzbiecie na przedpolu SE głównego członu grodziska wykazały, iż są to konstrukcje jednofazowe, których funkcjonowanie zakończył pożar. Brak przesłanek, które pozwoliłyby określić relacje czasowe między poszczególnymi liniami umocnień. Badania majdanu głównego członu grodziska, jak i w obrębie podgrodzia wykazały, iż nikłej grubości warstwa kulturowa zakumulowała się jedynie w rejonach wewnętrznej podstawy poszczególnych linii wału.

Typ umocnień: Przy krawędzi S plateau w obrębie głównego członu grodziska A. Jodłowski natrafił na warstwę węgli drzewnych, ziemi i kamieni grubości 10 cm, którą uznał za pozostałość jakiejś spalonej konstrukcji. Nie wiadomo, czy są to pozostałości domniemanej wewnętrznej linii umocnień w obrębie głównego członu grodziska (problem ten mogą wyjaśnić dopiero przyszłe badania w rejonie domniemanego przebiegu owego wału). Konstrukcja wału głównego członu grodziska nie została dostatecznie dokładnie rozpoznana. G. Leńczyk w przekopie w pobliżu narożnika SW rozpoznał tam pozostałości trzech zwęglonych ścian, biegnących wzdłuż korpusu wału, ułożonych z poziomych belek. Wspomniany autor nie precyzuje, czy był to rodzaj konstrukcji skrzyniowej, czy też rodzaj wewnętrznego wzmocnienia korpusu wału, zbudowanego z gliny i dużej ilości kamieni. Z kolei przekrój tej samej linii wału, w jego W części, pozwolił A. Jodłowskiemu na uchwycenie w profilu dwóch pionowo wkopanych w podłoże słupów, odległych od siebie o 7,2 m. Słupy te zapewne pierwotnie podtrzymywały pionowe, drewniane ściany zewnętrzną i wewnętrzną wału. Ściany te tworzyły, jak się wydaje, poziomo, jedna nad drugą ułożone belki (zachowała się najniższa belka ściany wewnętrznej). Wypełnisko wału tworzyła glina i bardzo duża ilość kamieni. Wewnątrz wypełniska natrafiono na pozostałości spalonych belek, zapewne elementów pierwotnie stabilizujących wypełnisko wału (typ wału WIVC1). Zachowana wysokość wału sięgała w badanych miejscach do 2,4 m, w okresie funkcjonowania wynosiła co najmniej 4 m.

Pierwszy wał na grzbiecie wzgórza od strony SE głównego członu grodziska, miał konstrukcję drewniano-ziemną (G. Leńczyk przypuszczał, iż wewnętrzna ściana tego była „w rodzaju płotu”). Wał podgrodzia, badany przez G. Leńczyka i A. Jodłowskiego, zbudowany był głównie z kamieni. Od zewnątrz i wewnątrz ściany zbudowane były z ułożonych warstwami, nieobrobionych, ale ściśle do siebie dopasowanych płaskich fragmentów piaskowca. Tworzyły one pionowe lica „muru”. W dolnej partii według G. Leńczyka kamienie wiązane były zaprawą wapienną, w wyższych - G. Leńczyk i A. Jodłowski zgodnie stwierdzają wiązanie kamieni gliną. Wypełnisko „muru” między ścianami zewnętrzną i wewnętrzną tworzył rumosz skalny i glina. szerokość „muru” wynosiła 1,8 m. W centralnej partii odcinka NE wału podgrodzia istnieje do dziś zachowana w dolnej partii opisanego powyżej „muru” regularna furta o szerokości 1,2 m (od strony zewnętrznej jej szerokość wynosi około 1 m, ze względu na celowo uformowane z kamieni „węgary”). Wszystkie opisane wały noszą ślady silnego pożaru (szczególnie wał otaczający główny człon grodziska).

Zabudowa: Brak wyraźnych pozostałości.

W jednym z dokumentów z 1270 r. znajduje się wzmianka, dotycząca obowiązków ludności w zakresie napraw grodu krakowskiego i „castrum de Cyrich”. Owo castrum uznane zostało przez historyków za zamek Szczyrzyc i jednoznacznie zidentyfikowane zostało z grodziskiem w Poznachowicach. W aktach z 1369 i 1408 r. obiekt ten nazywany jest już grodziskiem (czyli w tym czasie już nie funkcjonował jako założenie obronne). Zdaniem archeologów badających obwałowania grodziska pochodzą one z XII w., przy czym ze względu na zastosowaną technikę budowy („suchy” mur, w dolnych partiach na zaprawie wapiennej) wał podgrodzia zbudowano zapewne później od pozostałych odcinków umocnień. Nie wiadomo, czy miało to miejsce jeszcze w XII w., czy już po połowie XIII w. Dokładną metrykę wałów grodu mogłyby przynieść dopiero badania dendrochronologiczne resztek ich drewnianych konstrukcji.

Badania archeologiczne
Rok (rozpoczęcia)
Kierownik badań
Rodzaj badań
Miejsce przechowywania zbiorów
1980 - 1980
-
badania wykopaliskowe
-
1990 - 1990
A. Jodłowski
badania powierzchniowe
MŻK Wieliczka
Literatura
G. Leńczyk, Sprawozdanie z badań w r. 1955 na terenie grodziska w Poznachowicach Górnych, pow. Myślenice, [w:] Sprawozdania Archeologiczne, 1957 tom 3-4, s. 132-141.
A. Żaki, Zespół osadniczy Poznachowice Górne pow. Myślenice w świetle badań wstępnych, [w:] Sprawozdania Archeologiczne, 1957 tom 3-4, s. 107-131.
A. Jodłowski, Badania sondażowe na grodzisku w Poznachowicach Górnych w woj. krakowskim, [w:] Badania archeologiczne prowadzone przez Muzeum Żup Krakowskich w 1979 roku, 1980 tom 1979, s. 48-54.
A. Jodłowski, Sprawozdanie z badań sondażowych na grodzisku w Poznachowicach Górnych w woj. krakowskim, [w:] Badania archeologiczne prowadzone przez Muzeum Żup Krakowskich, 1981 tom 1980, s. 47-52.
A. Jodłowski, Grodzisko w Poznachowicach Górnych, woj. krakowskie, w świetle wstępnych badań archeologicznych, [w:] Sprawozdania Archeologiczne, 1984 tom 35, s. 249-262.
Pozycja na mapie
Wyznacz trasę trasy z
Pokaż trasę
Zdjęcia stanowiska